ЁЯкФ рдк्рд░рдзाрдирдоंрдд्рд░ी рдЙрдЬ्рдЬрд╡рд▓ा рдпोрдЬрдиा – рдорд╣िрд▓ाрдУं рдХे рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп, рд╕्рд╡рдЪ्рдЫ рд░рд╕ोрдИ рдФрд░ рд╕рд╢рдХ्рддिрдХрд░рдг рдХी рджिрд╢ा рдоें рднाрд░рдд рд╕рд░рдХाрд░ рдХी рдмрдб़ी рдкрд╣рд▓ | Pradhan Mantri Ujjwala Yojana Full Guide in Hindi.

 ЁЯкФ рдк्рд░рдзाрдирдоंрдд्рд░ी рдЙрдЬ्рдЬрд╡рд▓ा рдпोрдЬрдиा (Prime Minister Ujjwala Scheme)

(Pradhan Mantri Ujjwala Yojana – рдорд╣िрд▓ाрдУं рдХे рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рдФрд░ рд╕рд╢рдХ्рддिрдХрд░рдг рдХी рджिрд╢ा рдоें рдПрдХ рдХ्рд░ांрддिрдХाрд░ी рдХрджрдо)


ЁЯМ┐ рдкрд░िрдЪрдп (Introduction)

рднाрд░рдд рдХे рдЧ्рд░ाрдоीрдг рдФрд░ рдЖрд░्рдеिрдХ рд░ूрдк рд╕े рдХрдордЬोрд░ рд╡рд░्рдЧों рдХी рдорд╣िрд▓ाрдУं рдХो рд╡рд░्рд╖ों рд╕े рд░рд╕ोрдИ рдХे рдзुрдПँ рдХा рд╕ाрдордиा рдХрд░рдиा рдкрдб़ा рд╣ै। рд▓рдХрдб़ी, рдХोрдпрд▓ा рдФрд░ рдЧोрдмрд░ рдХे рдЪूрд▓्рд╣ों рд╕े рдиिрдХрд▓рдиे рд╡ाрд▓ा рдзुрдЖँ рди рдХेрд╡рд▓ рдорд╣िрд▓ाрдУं рдХे рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рдХे рд▓िрдП рд╣ाрдиिрдХाрд░рдХ рд░рд╣ा, рдмрд▓्рдХि рдкрд░्рдпाрд╡рд░рдг рдХो рднी рдк्рд░рджूрд╖िрдд рдХрд░рддा рд░рд╣ा।
рдЗрди्рд╣ीं рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рдХे рд╕рдоाрдзाрди рдХे рд░ूрдк рдоें, рднाрд░рдд рд╕рд░рдХाрд░ рдиे 1 рдордИ 2016 рдХो “рдк्рд░рдзाрдирдоंрдд्рд░ी рдЙрдЬ्рдЬрд╡рд▓ा рдпोрдЬрдиा (PMUY)” рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд рдХी — рдЬिрд╕рдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдЧрд░ीрдм рдкрд░िрд╡ाрд░ों рдХो рдПрд▓рдкीрдЬी рдЧैрд╕ рдХрдиेрдХ्рд╢рди рдоुрдл्рдд рдоें рдЙрдкрд▓рдм्рдз рдХрд░ाрдиा рдеा।



ЁЯОп рдоुрдЦ्рдп рдЙрдж्рджेрд╢्рдп (Main Objectives)

  1. рдЧ्рд░ाрдоीрдг рдорд╣िрд▓ाрдУं рдХो рд╕्рд╡рдЪ्рдЫ рдИंрдзрди рдЙрдкрд▓рдм्рдз рдХрд░ाрдиा।

  2. рдкाрд░ंрдкрд░िрдХ рдЪूрд▓्рд╣ों рд╕े рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓े рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рдЬोрдЦिрдо рдХो рдХрдо рдХрд░рдиा।

  3. рдкрд░्рдпाрд╡рд░рдг рдк्рд░рджूрд╖рдг рдХो рдШрдЯाрдиा рдФрд░ рд╣рд░िрдд рдКрд░्рдЬा рдХो рдмрдв़ाрд╡ा рджेрдиा।

  4. рдорд╣िрд▓ाрдУं рдХा рд╕рд╢рдХ्рддिрдХрд░рдг, рдЙрди्рд╣ें рд╕рдордп рдФрд░ рд╕рдо्рдоाрди рджोрдиों рджेрдиा।

  5. “рд╕्рд╡рдЪ्рдЫ рднाрд░рдд рдоिрд╢рди” рдФрд░ “рдорд╣िрд▓ा рд╕рд╢рдХ्рддिрдХрд░рдг” рдХे рд▓рдХ्рд╖्рдпों рдХो рд╕ाрде рд▓ेрдХрд░ рдЪрд▓рдиा।


ЁЯПЫ️ рдпोрдЬрдиा рдХा рд╢ुрднाрд░ंрдн рдФрд░ рдХाрд░्рдпाрди्рд╡рдпрди (Launch and Implementation)

  • рдпोрдЬрдиा рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд 1 рдордИ 2016 рдХो рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢ рдХे рдмрд▓िрдпा рдЬिрд▓े рд╕े рд╣ुрдИ।

  • рдкेрдЯ्рд░ोрд▓िрдпрдо рдФрд░ рдк्рд░ाрдХृрддिрдХ рдЧैрд╕ рдоंрдд्рд░ाрд▓рдп (MoPNG) рдж्рд╡ाрд░ा рдЗрд╕рдХा рд╕ंрдЪाрд▓рди рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै।

  • рдпोрдЬрдиा рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рдмीрдкीрдПрд▓ (Below Poverty Line) рдкрд░िрд╡ाрд░ों рдХी рдорд╣िрд▓ाрдУं рдХो рдоुрдл्рдд рдПрд▓рдкीрдЬी рдЧैрд╕ рдХрдиेрдХ्рд╢рди рдк्рд░рджाрди рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै।

  • рдПрд▓рдкीрдЬी рдХрдиेрдХ्рд╢рди рдХे рд╕ाрде рдкрд╣рд▓ा рд╕िрд▓ेंрдбрд░, рд░ेрдЧुрд▓ेрдЯрд░ рдФрд░ рдкाрдЗрдк рднी рджिрдпा рдЬाрддा рд╣ै।


ЁЯСй‍ЁЯж▒ рд▓ाрднाрд░्рдеी рдкाрдд्рд░рддा (Eligibility Criteria)

  1. рдкрд░िрд╡ाрд░ рдмीрдкीрдПрд▓ рд╕ूрдЪी (BPL List) рдоें рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП।

  2. рдЖрд╡ेрджрдХ рдорд╣िрд▓ा рдХी рдЖрдпु 18 рд╡рд░्рд╖ рдпा рдЙрд╕рд╕े рдЕрдзिрдХ рд╣ोрдиी рдЪाрд╣िрдП।

  3. рдЖрд╡ेрджрдХ рдХे рдиाрдо рдкрд░ рдкрд╣рд▓े рд╕े рдХोрдИ рдПрд▓рдкीрдЬी рдХрдиेрдХ्рд╢рди рдирд╣ीं рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП।

  4. SECC (Socio-Economic Caste Census) 2011 рдХी рд╕ूрдЪी рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдкाрдд्рд░рддा рддрдп рдХी рдЬाрддी рд╣ै।


ЁЯкФ рдпोрдЬрдиा рдХी рд╡िрд╢ेрд╖рддाрдПँ (Key Features)

рдШрдЯрдХрд╡िрд╡рд░рдг
рд▓ॉрди्рдЪ рд╡рд░्рд╖2016
рд╕ंрдЪाрд▓рди рдоंрдд्рд░ाрд▓рдпрдкेрдЯ्рд░ोрд▓िрдпрдо рдПрд╡ं рдк्рд░ाрдХृрддिрдХ рдЧैрд╕ рдоंрдд्рд░ाрд▓рдп
рд▓ाрднाрд░्рдеी рд╡рд░्рдЧрдмीрдкीрдПрд▓ рдкрд░िрд╡ाрд░ों рдХी рдорд╣िрд▓ाрдПँ
рд▓ाрднрдоुрдл्рдд рдПрд▓рдкीрдЬी рдХрдиेрдХ्рд╢рди
рдЕрддिрд░िрдХ्рдд рд╕рд╣ाрдпрддाрдкрд╣рд▓े рд░ीрдлिрд▓ рдкрд░ рд╕рдм्рд╕िрдбी
рдХुрд▓ рд▓ाрднाрд░्рдеी рд▓рдХ्рд╖्рдп9 рдХрд░ोрдб़ рд╕े рдЕрдзिрдХ рдкрд░िрд╡ाрд░

ЁЯФе рдпोрдЬрдиा рдХा рд╡िрд╕्рддाрд░ (Expansion of PMUY)

  • рдк्рд░рдзाрдирдоंрдд्рд░ी рдЙрдЬ्рдЬрд╡рд▓ा рдпोрдЬрдиा 2.0 рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд 10 рдЕрдЧрд╕्рдд 2021 рдХो рд╣ुрдИ।

  • рдЗрд╕рдХे рддрд╣рдд рдоाрдЗрдЧ्рд░ेंрдЯ рдордЬрджूрд░ों, рдЧрд░ीрдм рд╢рд╣рд░ी рдкрд░िрд╡ाрд░ों рдФрд░ рдирдП рдмीрдкीрдПрд▓ рдкрд░िрд╡ाрд░ों рдХो рднी рд╢ाрдоिрд▓ рдХिрдпा рдЧрдпा।

  • рдЕрдм рдХрдиेрдХ्рд╢рди рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рд░ाрд╢рди рдХाрд░्рдб рдпा рдПрдб्рд░ेрд╕ рдк्рд░ूрдл рдХी рдмाрдз्рдпрддा рд╕рдоाрдк्рдд рдХрд░ рджी рдЧрдИ рд╣ै।


ЁЯМ╕ рдпोрдЬрдиा рдХे рд▓ाрдн (Major Benefits)

рдорд╣िрд▓ाрдУं рдХे рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рдоें рд╕ुрдзाрд░:
рдЕрдм рд░рд╕ोрдИ рдХा рдзुрдЖँ рдирд╣ीं, рдЬिрд╕рд╕े рдлेрдлрдб़ों рдФрд░ рдЖंрдЦों рдХी рдмीрдоाрд░िрдпाँ рдХрдо рд╣ुрдИं।

рд╕рдордп рдФрд░ рд╢्рд░рдо рдХी рдмрдЪрдд:
рд▓рдХрдб़ी рдпा рдЧोрдмрд░ рдЗрдХрдЯ्рдаा рдХрд░рдиे рдХी рдЬрд░ूрд░рдд рдирд╣ीं, рдЬिрд╕рд╕े рдорд╣िрд▓ाрдУं рдХो рдЕрдзिрдХ рд╕рдордп рдкрд░िрд╡ाрд░ рдФрд░ рд░ोрдЬрдЧाрд░ рдХे рд▓िрдП рдоिрд▓ा।

рдкрд░्рдпाрд╡рд░рдг рд╕ंрд░рдХ्рд╖рдг:
рд╕्рд╡рдЪ्рдЫ рдИंрдзрди рд╕े рдХाрд░्рдмрди рдЙрдд्рд╕рд░्рдЬрди рдоें рднाрд░ी рдХрдоी।

рдорд╣िрд▓ा рд╕рд╢рдХ्рддिрдХрд░рдг:
рдорд╣िрд▓ाрдПँ рдЕрдм рдЕрдкрдиे рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп, рд╕рдордп рдФрд░ рдЧрд░िрдоा рдХे рд╕ाрде рдЖрдд्рдордиिрд░्рднрд░ рдмрди рд░рд╣ी рд╣ैं।

рдЧ्рд░ाрдоीрдг рдЕрд░्рдерд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдоें рд╕ुрдзाрд░:
рдирдИ рдЧैрд╕ рдПрдЬेंрд╕िрдпों рдХे рдЦुрд▓рдиे рд╕े рд░ोрдЬрдЧाрд░ рдХे рдЕрд╡рд╕рд░ рдмрдв़े।


⚙️ рдпोрдЬрдиा рдХी рдЪुрдиौрддिрдпाँ (Challenges)

  1. рд░ीрдлिрд▓ рдХी рд▓ाрдЧрдд рдЕрдзिрдХ рд╣ोрдиा – рдЧрд░ीрдм рдкрд░िрд╡ाрд░ рдиिрдпрдоिрдд рд░ूрдк рд╕े рд╕िрд▓ेंрдбрд░ рднрд░рд╡ाрдиे рдоें рдХрдаिрдиाрдИ рдорд╣рд╕ूрд╕ рдХрд░рддे рд╣ैं।

  2. рдЬाрдЧрд░ूрдХрддा рдХी рдХрдоी – рдХुрдЫ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рдоें рдорд╣िрд▓ाрдУं рдХो рдпोрдЬрдиा рдХी рдкूрд░ी рдЬाрдирдХाрд░ी рдирд╣ीं рд╣ै।

  3. рд▓ॉрдЬिрд╕्рдЯिрдХ рдЪुрдиौрддिрдпाँ – рдкрд╣ाрдб़ी рдФрд░ рджूрд░рд╕्рде рдЗрд▓ाрдХों рдоें рд╕िрд▓ेंрдбрд░ рдХी рдЖрдкूрд░्рддि рдоुрд╢्рдХिрд▓ рд╣ोрддी рд╣ै।

  4. рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖рдг рдХी рдХрдоी – рдирдП рдЙрдкрдпोрдЧрдХрд░्рддाрдУं рдХो рдЧैрд╕ рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рдХे рдмाрд░े рдоें рдкрд░्рдпाрдк्рдд рдЬाрдирдХाрд░ी рдирд╣ीं рд╣ोрддी।


ЁЯФз рд╕рд░рдХाрд░ рдХे рд╕ुрдзाрд░ाрдд्рдордХ рдк्рд░рдпाрд╕ (Government Initiatives)

  • рд╕рдм्рд╕िрдбी рдЖрдзाрд░िрдд рд░ीрдлिрд▓ рд╕рд╣ाрдпрддा (Direct Benefit Transfer)।

  • рдЙрдЬ्рдЬрд╡рд▓ा рд╣ेрд▓्рдкрд▓ाрдЗрди рдФрд░ рдРрдк рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд।

  • рд╕ेрдл्рдЯी рдЯ्рд░ेрдиिंрдЧ рдк्рд░ोрдЧ्рд░ाрдо рдЧ्рд░ाрдоीрдг рдорд╣िрд▓ाрдУं рдХे рд▓िрдП।

  • рдкोрд░्рдЯेрдмрд▓ рдоिрдиी-рд╕िрд▓ेंрдбрд░ рд╕िрд╕्рдЯрдо рджूрд░рджрд░ाрдЬ़ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рдХे рд▓िрдП।

  • рдк्рд░рдзाрдирдоंрдд्рд░ी рдЙрдЬ्рдЬрд╡рд▓ा рдпोрдЬрдиा 2.0 рдХे рддрд╣рдд рдоुрдл्рдд рдкрд╣рд▓ी рд░ीрдлिрд▓ рд╕ुрд╡िрдзा।


ЁЯзн рдЧ्рд░ाрдлिрдХ рдЖрдзाрд░िрдд рдк्рд░рд╕्рддुрддि (Text-based Graphic Summary)

ЁЯФ╕ рдпोрдЬрдиा рдк्рд░рд╡ाрд╣ рдЪिрдд्рд░ (Flow Diagram)

рд╕рд░рдХाрд░ → рддेрд▓ рдХंрдкрдиिрдпाँ (IOCL/HPCL/BPCL) → рдмीрдкीрдПрд▓ рдорд╣िрд▓ा → рдоुрдл्рдд рдПрд▓рдкीрдЬी рдХрдиेрдХ्рд╢рди → рд╕्рд╡рдЪ्рдЫ рд░рд╕ोрдИ

ЁЯФ╕ рд▓ाрдн рд╢्рд░ृंрдЦрд▓ा (Impact Flow)

рдЙрдЬ्рдЬрд╡рд▓ा рдпोрдЬрдиा → рд╕्рд╡рдЪ्рдЫ рдИंрдзрди → рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рд╕ुрдзाрд░ → рдкрд░्рдпाрд╡рд░рдг рд╕ंрд░рдХ्рд╖рдг → рдорд╣िрд▓ा рд╕рд╢рдХ्рддिрдХрд░рдг

ЁЯФ╕ рд░ंрдЧ-рдЖрдзाрд░िрдд рдк्рд░рддीрдХाрдд्рдордХ рдЧ्рд░ाрдлिрдХ (Emoji Style)

ЁЯТи рдзुрдЖँ рдоुрдХ्рдд рд░рд╕ोрдИ | ЁЯСй‍ЁЯСз рд╕ुрд░рдХ्рд╖िрдд рдоाँ-рдмेрдЯी | ЁЯМ┐ рд╕्рд╡рдЪ्рдЫ рдкрд░्рдпाрд╡рд░рдг | ЁЯТк рд╕рд╢рдХ्рдд рдорд╣िрд▓ा


ЁЯМ╝ рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖ (Conclusion)

рдк्рд░рдзाрдирдоंрдд्рд░ी рдЙрдЬ्рдЬрд╡рд▓ा рдпोрдЬрдиा рдХेрд╡рд▓ рдПрдХ рдЧैрд╕ рдХрдиेрдХ्рд╢рди рдпोрдЬрдиा рдирд╣ीं, рдмрд▓्рдХि рдпрд╣ рднाрд░рдд рдХी рдорд╣िрд▓ाрдУं рдХो рд╕рдо्рдоाрди рдФрд░ рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рдк्рд░рджाрди рдХрд░рдиे рдХा рдоाрдз्рдпрдо рд╣ै।
рдЗрд╕ рдпोрдЬрдиा рдиे рд▓ाрдЦों рдЧрд░ीрдм рдкрд░िрд╡ाрд░ों рдХी рд░рд╕ोрдИ рдоें рди рдХेрд╡рд▓ рд╕्рд╡рдЪ्рдЫрддा рд▓ाрдИ, рдмрд▓्рдХि рд╕рд╢рдХ्рддिрдХрд░рдг рдФрд░ рдЖрдд्рдордиिрд░्рднрд░рддा рдХा рдЙрдЬाрд▓ा рднी рдлैрд▓ाрдпा рд╣ै।

“рдЬрд╣ाँ рд░рд╕ोрдИ рдоें рдзुрдЖँ рдирд╣ीं, рд╡рд╣ाँ рд╕े рдиिрдХрд▓рддी рд╣ै рд╕рд╢рдХ्рдд рднाрд░рдд рдХी рд░ोрд╢рдиी।” ✨


#UjjwalaYojana 

#GovernmentScheme 

#WomenEmpowerment 

#FreeLPG 

#Ujjwala2025 

#PMUY 

Post a Comment

0 Comments